جدال تازه در سازمان ملل بر سر تعویق مکانیسم ماشه

به گزارش صدای بورس؛ در حالی که شمارش معکوس برای فعال‌شدن مکانیسم ماشه آغاز شده است، دیپلماسی تنش‌آلود در سازمان ملل به نقطه اوج رسیده و واکنش‌های ایران، اروپا و قدرت‌های بزرگ، نمود روشن تحولات پیش رو را نشان می‌دهد.

روسیه و چین پیشنهاد داده‌اند رأی‌گیری درباره این پیش‌نویس قطعنامه در شورای امنیت برگزار شود تا بازگشت تحریم‌ها به تعویق افتد. آنها خواهان آن‌اند که کسب ۹ رأی مثبت (بدون وتوی آمریکا، بریتانیا یا فرانسه) بتواند جلوی فعال‌شدن ماشه را بگیرد. اما در رأی‌گیری ماه سپتامبر، قطعنامه‌ای برای ممانعت از بازگشت تحریم‌ها تنها از چین، روسیه، پاکستان و الجزایر رأی گرفت و به حد نصاب نرسید؛ در نتیجه راه برای فعال‌شدن ماشه هموار شد. یکی از موضوعات کلیدی، این است که مکانیسم ماشه «ضد وتو» طراحی شده است؛ یعنی بازگرداندن تحریم‌ها نیازی به رأی منفی اعضای دائم شورا ندارد، بلکه تنها تصویب قطعنامه‌ای برای ادامه تعلیق تحریم‌هاست که می‌تواند با وتوی یک عضو دائم ناکام بماند.

مکانیسم ماشه طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، سازوکاری است که اجازه می‌دهد تمامی تحریم‌هایی که در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ علیه ایران برداشته شده بودند، «یک‌سره» بازگردانده شوند اگر تهران به‌صورت «نقض جدی» تعهدات خود عمل کند. فرانسه، آلمان و بریتانیا (گروه E۳) در ۲۸ آگوست ۲۰۲۵ اقدام به فعال‌سازی فرایند ماشه کردند؛ یعنی یک دوره ۳۰ روزه آغاز شد که اگر طی آن شورای امنیت نتواند قطعنامه‌ای برای ادامه تعلیق تحریم‌ها تصویب کند، تحریم‌ها به‌طور خودکار در ۲۷ سپتامبر باز می‌گردند.

اگر مکانیسم ماشه در ۲۷ سپتامبر اجرا شود، تحریم‌های پیشین شامل ممنوعیت صادرات تسلیحات، محدودیت بر فناوری‌های هسته‌ای حساس، توقیف دارایی‌های افراد و تحریم سفر مقامات مرتبط، مجددا بازمی‌گردند. این اقدام فورا فضای تجاری، مالی و سرمایه‌گذاری ایران را تحت شدیدترین فشار قرار می‌دهد و تهران را به سمت بازارهای شرقی و جایگزین سوق خواهد داد.

در سطح منطقه‌ای، کشورهای همسایه و بازیگران بزرگ مانند روسیه، چین و ترکیه ممکن است فرصت بهره‌برداری از خلأ‌ها را بیابند؛ ایران نیز می‌تواند از ابزار دیپلماسی انرژی، همکاری منطقه‌ای یا فشار بر مسیرهای ترانزیتی بهره ببرد.

همچنین، این تحولات فشار جدیدی روی مذاکرات احتمالی هسته‌ای با آمریکا و اروپا وارد می‌آورد و احتمال بازگشت به میز گفت‌وگو را کاهش یا پیچیده‌تر می‌کند، به‌ویژه اگر تهران احساس کند برگ برنده‌ای در دست دارد.